Bouwers en installateurs: kwaliteit lijdt onder personeelstekort

“Als ik zie hoe onze nieuwbouwwoning is opgeleverd, schieten de tranen in mijn timmermansogen.” “De jeugd wil niet meer met de handen werken en er komen alleen maar buitenlanders voor terug.” “Er lopen veel hands zonder kennis op de bouw.” Dit is een greep uit de commentaren. Het overgrote deel van de respondenten maakt zich zorgen over de kwaliteit.

Uit onderzoek van bouweninstallatiehub.nl onder bijna 3000 professionals uit de bouw en installatie blijkt dat ruim 75 procent vindt dat de kwaliteit van het werk te lijden heeft onder het personeelstekort. Het percentage is ongeveer gelijk in de sectoren bouw, installatie, leveranciers en ontwerp & advies. 

Te weinig gekwalificeerd personeel

In de commentaren wordt vooral geklaagd over het gebrek aan gekwalificeerd personeel. Het gaat niet eens zozeer over de hoeveelheid handjes, maar over de handjes met de juiste opleiding. Er is een gebrek aan instroom van jongeren, terwijl de ouderen uitstromen en de techniek snel verandert. Er bestaat heimwee naar de oude LTS. Tegelijk klaagt men dat zij-instromers in het diepe worden gegooid en dat scholieren of stagiaires soms het werk doen dat door vaklui moet worden gedaan. 

Zo schrijft een respondent: “Ook mensen die omgeschoold worden en in de bouw gaan werken, terwijl ze eerst bijvoorbeeld in de horeca werkten, worden vaak snel in het diepe gegooid terwijl ze veel meer tijd nodig hebben om alles te leren. Dat is slecht voor de kwaliteit.”

“Door gebrek aan goed personeel moet het werk soms gedaan worden door mensen die het vak minder goed beheersen. Dat vergt voor de uitvoerder op het werk meer tijd en energie om die mensen aan te sturen”, schrijft een ander. Maar weer anderen zeggen dat het ook ontbreekt aan mensen om aan te sturen: “Er zijn haast geen uitvoerders met kennis meer aanwezig die de schakel zijn tussen de techneuten op kantoor, het personeel op de bouwplaats en de onderaannemers. Dit gaat allemaal ten koste van de kwaliteit.”

Oost-Europeanen en ZZP’ers

Het gebrek aan vaklui wordt aangevuld door mensen uit Oost-Europa, maar daar lijdt de communicatie op de bouwplaats onder, zo krijgen we veel te horen. Bovendien hebben deze mensen vaak niet de juiste opleiding of hanteren ze andere normen. 

Ook veel genoemd wordt de groei van het aantal ZZP-ers. Bouwbedrijven huren die in omdat vast personeel te veel risico met zich meebrengt, vanwege ziekte, arbeidsongeschiktheid en fluctuerende continuïteit in de orderportefeuille en de weersomstandigheden. Men klaagt dat deze mensen minder binding hebben met de projecten en dat dit de kwaliteit ongunstig beïnvloedt. 

“Uitzendbureaus leveren niet altijd geschoold/ervaren personeel, ondanks dat ze dat wel van tevoren aangeven”, schrijft iemand. “Er wordt veel gebruik gemaakt van de diensten van buitenlandse vaklui, maar de communicatie verloopt niet altijd goed. Dat levert soms frictie op, maar ook vertraging.”

Vanzelfsprekend is de enorme druk overal voelbaar, die op de projecten ligt. Er moet gebouwd worden. Alleen wie kwaliteit stelt boven kwantiteit komt hier onderuit.  

Prefab

De oplossing wordt door de respondenten vooral gezocht in innovatie, zoals prefab. “Een groot gedeelte van het personeelstekort wordt opgevangen door veel prefab-bouw, en dat hoeft geen kwaliteitsvermindering te betekenen”, stelt iemand. “Wel ontstaat er door personeelstekort en tijdsgebrek een slechtere afwerking/finishing touch bij veel woningen en projecten.” Een ander is het met hem eens: “Toepassing van prefab / modulaire bouwelementen zal verder uitbreiden. Dit kan in een goed geconditioneerde en geautomatiseerde omgeving plaatsvinden. Het is veel efficiënter en beter te monitoren dan op de bouwplaats.”

Bouwend Nederland

Woordvoerder van Bouwend Nederland Niels Wensing reageert verbaasd op de uitkomsten van het onderzoek. Hij herkent het beeld niet en geeft aan dat er voldoende instroom is in de bouwopleidingen. “Daar doen we veel moeite voor en die inspanningen blijven we doen, zodat we ook in de toekomst voldoende vakmensen hebben.” 

Daarnaast wijst hij op het laatste rapport van het EIB ‘Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2023’, waarin wordt gesteld dat de nieuwbouw van woningen en utiliteitsgebouwen het komend jaar flink zal dalen, ondanks de ambities van de regering. Daardoor zal de bouwarbeidsmarkt in rustiger vaarwater terecht komen. 

Verder verbaast hij zich over de claims dat de kwaliteit minder wordt. “Daar worden aannemers toch op getoetst door de opdrachtgevers”, zegt hij. 

Over de klachten over buitenlandse werknemers is hij eveneens duidelijk. “Buitenlandse werknemers kunnen zeker verlichting geven op de arbeidsmarkt, dus we hebben ze nodig. Maar de veiligheid mag er niet onder lijden en ze moeten natuurlijk voldoen aan dezelfde eisen als anderen.” Wat de communicatie betreft wijst hij naar bouwspraak.nl, een platform voor woordeloze communicatie, dat Bouwend Nederland samen met de bonden heeft opgezet. “Als sector hebben we daar veel energie in gestoken.”

Terugval in de bouw

in januari liet het EIB weten dat het verwacht dat zowel de productie als de werkgelegenheid in de bouw zich op korte termijn moet opmaken voor krimp. 2022 was dan wel een recordjaar als het om woningbouw gaat, toch viel het tegen door de hogere bouwkosten en de hogere rente. De stijging zet dan ook niet door en het EIB verwacht dat de bouwarbeidsmarkt flink zal afkoelen. De arbeidscapaciteit zal dit jaar meer dan volledig worden opgevangen vanuit de opleidingen. 

Kwaliteit voorop

Een deel van de respondenten vindt overigens dat de kwaliteit niet zozeer lijdt onder het personeelstekort, maar onder het feit dat bedrijven meer werk aannemen dan ze aankunnen met de mensen die ze hebben. Zo schrijft iemand: “Bouwgerelateerde bedrijven nemen werken aan zonder over de personeelstekorten na te denken. Vervolgens moeten ze personeel bij elkaar wegkopen. Dit met het gevolg dat er legio werken slecht renderen en ook slecht zijn georganiseerd, dus ook een slechte kwaliteit.” Een ander schrijft: “De kwaliteit heeft niet te lijden onder het personeelstekort, de kwaliteit heeft altijd te lijden onder de tijdsdruk die steeds groter wordt om winst te maken. In plaats daarvan zou men meer kunnen vragen voor meer tijd en meer kwaliteit.” De oplossing ligt voor de hand, zoals weer een ander schrijft: “Minder werk aannemen als je niet voldoende personeel hebt. kwaliteit mag er nooit onder lijden.”

Hierover sprak onlangs Erik van Heuveln, directielid van Breman Installatiegroep, zich heel duidelijk uit tegenover bouweninstallatiehub.nl. “Wat dat betreft draaien we hem om”, zegt hij. “We zeggen niet meer dat we mensen tekort hebben. Nee, we kijken gewoon hoeveel mensen we hebben en vragen ons af wat we een gezonde belasting voor die mensen vinden en wat dat betekent voor de hoeveelheid werk die we aan kunnen nemen. 

Dan zullen we meer dan ooit beargumenteerd nee moeten zeggen. Dan heb je als opdrachtgever in ieder geval duidelijkheid. En duidelijkheid is vriendelijkheid. Beter dat, dan dat je iemand een beetje laat bungelen. Dan heeft die wel hoop, maar hoop, heb ik ook wel eens gehoord, is een uitgestelde vorm van een teleurstelling. Dus wij kijken gewoon aan de voorkant wat we wel en niet kunnen. En dat is nu veelal gebaseerd op het aantal mensen wat we hebben, wat wij als belastbaarheid acceptabel vinden. Op basis daarvan gaan werken aannemen of niet.  

Ik ben er ook van overtuigd dat als je mensen met een gezonde belastbaarheid hun ding laat doen, dan komt dat de kwaliteit van hetgeen ze doen ten goede. Zo’n keuze leidt dus ook gewoon tot kwalitatief goed werk, wat dan weer leidt tot een tevreden klant. Ja, want tegenover de klanten waar je ja tegen zegt, daar zul je dat ook moeten waarmaken. Dat je ze eigenlijk een beetje verrast, dat je het veel beter doet dan ze eigenlijk zouden zouden wensen.”