Vergrijzing, personeelstekorten en duurzaamheidsdoelen dwingen de bouwsector tot fundamentele keuzes. Volgens Jan van der Doelen, sectorspecialist Building & Construction bij ING, is de toekomst aan industrialisatie en biobased bouwen – mits de overheid nu stevig aan het stuur gaat zitten.
In tien jaar tijd is het aantal werkenden in de bouw fors toegenomen tot zo’n 510.000 arbeidskrachten. Die groei compenseerde lange tijd het gebrek aan productiviteitsstijging, stelt Jan van der Doelen van ING Sector Banking. “Maar die rek is eruit. De komende jaren wordt personeel de grote bottleneck. Met een kwart van de bouwvakkers boven de 55 jaar en een teruglopende instroom vanuit vakopleidingen, wordt het moeilijk de productiviteit op peil te houden.”
De keuze: ambacht of industrie
De noodzaak tot innovatie is daarmee urgenter dan ooit. De bouw staat volgens Van der Doelen voor een fundamentele keuze: doorgaan op de traditionele, ambachtelijke weg – of versneld opschuiven naar een industriële manier van bouwen. “Steeds vaker zie je dat een hybride vorm, waarin ambachtelijk en industrieel bouwen worden gecombineerd, lastig houdbaar is. De schaalvoordelen die nodig zijn om te investeren in geavanceerde prefab-oplossingen en robotisering ontbreken dan,” waarschuwt hij.
Prefab en geïndustrialiseerde bouwmethoden bieden wel perspectief: ze maken het mogelijk om sneller en efficiënter te bouwen, met minder afhankelijkheid van handmatige arbeid. “Zeker in een tijd van personeelsschaarste en stijgende bouwkosten ligt daar een belangrijke sleutel voor de toekomst.”
Biobased bouwen: noodzakelijk maar nog onvolwassen
Naast productiviteit speelt duurzaamheid een steeds grotere rol. Biobased bouwen met natuurlijke materialen zoals hennep, vlas en stro biedt volgens Van der Doelen kansen om de CO₂-uitstoot in de bouw terug te dringen en het binnenklimaat te verbeteren. Toch blijft grootschalige toepassing uit.
Het recent verschenen eindrapport van onderzoeksprogramma STOER slaat zelfs alarm: de beschikbaarheid van traditionele bouwgrondstoffen staat onder druk, terwijl de biobased keten nog pril is. “Boeren willen wel telen, maar vragen zekerheid over prijs en afzet. Bouwbedrijven willen investeren, maar lopen aan tegen hogere kosten en inefficiënte processen,” aldus Van der Doelen.
Regie van de overheid vereist
Volgens ING’s sectorspecialist is actieve regie vanuit de overheid essentieel om de biobased bouwketen op te schalen. Hij pleit voor het koppelen van landbouw- en bouwbeleid, het belonen van ecologische prestaties en het creëren van stabiele afzetmarkten. Ook moet vergunningverlening voor traditionele grondstoffen als zand en grind onder de loep worden genomen.
De richting is wat hem betreft helder: “Circulair bouwen is geen keuze meer, maar een noodzaak. Willen we de doelen van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) halen, dan moet de overheid nu doorpakken met concrete maatregelen. Alleen zo kunnen we sneller, betaalbaarder én duurzamer bouwen.”
