Waarom de hybride warmtepomp de (nabije) toekomst heeft

Op het congres ‘Hybride Verwarmd’ in Tivolivredenburg Utrecht vorige week woensdag, werd op overtuigende manier betoogd dat de hybride warmtepomp het beste van twee werelden geeft. Hoewel hybride minder besparing op aardgas geeft dan all electric, zullen we er in de nabije toekomst toch op moeten inzetten voor verduurzaming.

Als je naar een congres gaat dat ‘Hybride Verwarmd’ heet, dan kun je er natuurlijk voetstoots vanuit gaan dat daar de loftrompet wordt gestoken over hybride. De uitdagingen van de verduurzaming werden er echter van veel kanten belicht, en de verschillende argumenten voor hybride warmtepompen werden daardoor versterkt. Er zijn inderdaad duidelijke aanwijzingen dat hybride, en niet all electric, in de nabije toekomst dominant zal zijn. Daarbij moeten we wel aantekenen dat bepaalde innovaties onderbelicht bleven, zoals bijvoorbeeld batterijen die een rol kunnen gaan spelen bij het aftoppen van de piekbelasting van het net.

Onderzoek naar rendement

Het congres begon natuurlijk met de mooie resultaten van het onderzoek naar het rendement van hybride systemen in bestaande huizen, zonder dat ze zijn aangepast. Het gasverbruik daalt gemiddeld met 75 procent. Dat is dus nog voordat ze zijn geoptimaliseerd, dus kan de besparing nog oplopen. Met het gebruik van de hybride warmtepomp houd je dus nog gasgebruik over, maar het levert een gemiddeld huishouden alsnog een besparing op van ruim 1000 euro. 

Productie en innovatie

Dat is een binnenkomer van formaat, die natuurlijk vooral goed nieuws is omdat vanaf 2026 in de meeste huizen de hybride warmtepomp de ondergrens is bij vervanging van de oude CV-installatie. Het onderzoek toont aan dat die maatregel wel degelijk zoden aan de dijk zet. Daarvoor is het niet nodig om all electric te gaan. 

Natuurlijk is het dan nog steeds nodig dat de fabrikanten hun productie flink opschroeven en dat die ook makkelijk geïnstalleerd kunnen worden. De aanwezige fabrikanten, Nefit Bosch, Remeha en Intergas tonen zich zelfverzekerd. De productie is al flink opgeschroefd en er komt nog meer capaciteit. Daarnaast moet de installatie met innovaties als prefab makkelijker worden gemaakt. Dat betekent ook dat er gestandaardiseerd moet worden en dat fabrikanten meer samen moeten optrekken. Ook die bereidheid lijkt er te zijn.

Netcongestie

Natuurlijk zou de besparing op gas met all electric warmtepompen nog groter zijn, maar die warmtepompen zijn ook duurder in de aanschaf en lang niet voor alle huizen geschikt. Daarnaast kleven er een paar nadelen aan die pas duidelijk worden als we naar het grotere plaatje van Nederland kijken. Dat plaatje kregen we op het congres te zien door de ogen van netbeheerder Enexis. Greetje Bronsema, strategisch Adviseur Energietransitie, schetste dat de netbeheerder een recordbedrag van 1,4 miljard euro investeert, maar dat het net voorlopig toch niet voorbereid is op de gigantische groei van de vraag naar elektriciteit die massaal gebruik van all electric met zich zou meebrengen.

Het net stamt voor een groot deel nog uit een tijd dat de levering van elektriciteit nog uitsluitend eenrichtingsverkeer was. Met alle zonnepanelen en windmolens ligt die tijd achter ons. Bovendien gebeurt er nu heel veel tegelijkertijd. Er is een enorme hang naar elektrificatie. En die ontwikkelingen zorgen voor netcongestie. Op dit moment is dat nog vooral een probleem voor grootverbruikers, maar als iedereen all electric gaat, dan kan dat ook problemen in de wijk opleveren.

Bronzema neemt zichzelf als voorbeeld. Zij heeft inderdaad een all electric warmtepomp, waardoor haar stroomverbruik enorm is gestegen. Nu is dat in het Groningse dorp waar ze wont nog geen probleem. Maar als de hele straat hetzelfde doet, dan gaat het mis. Om dat mogelijk te maken zijn grote investeringen nodig. 

Regie nodig

Voor 2026 zouden die investeringen alleen nog niet het gewenste resultaat hebben. Dan is er veel meer duidelijke regie nodig en dan nog gaat er te veel tijd overheen, betoogt ze. ‘Als wij het net moeten uitbreiden samen met Tennet, dan zijn we acht jaar verder. En daar is ook ruimte voor nodig, en het moet vanuit de gemeenten ook worden vergund.’ Effectief zal het dus veel langer duren voor het net klaar is voor all electric, is de impliciete boodschap die ze geeft. 

Daarnaast geeft het uitfaseren van gas nog een ander probleem opleveren, waar je niet zo snel aan zou denken. Het zou betekenen dat het gasnet helemaal niet meer wordt gebruikt, en dan moet het worden weggehaald. ‘We hebben een opruimplicht’, laat Bronzema weten. Terwijl dat gasnet nog wel degelijk een belangrijke functie kan vervullen. Bijvoorbeeld door het gebruik van waterstof en groen gas. De capaciteit van het bestaande net kan met hybride dus helemaal worden benut, terwijl de vergroening toch kan worden doorgezet.

Groen gas

Bronzema wijst al op het project met waterstof in Hoogeveen. En om te bewijzen dat groen gas net zomin toekomstmuziek is, kwam vervolgens een producent op het podium om daarover te vertellen. Frank van Genugten van GroeneWoudGAS vertelde hoe zijn organisatie bij de verwerking van koemest alles omzet in bruikbare materialen en dat zijn productie van gas altijd op niveau blijft. Iets wat van wind- en zonne-energie natuurlijk niet gezegd kan worden. Om het echt efficiënt te maken, moet er wel – verrassing – nog het een en ander veranderen in de regelgeving. Bovendien is het voor de grootschalige productie van groen gas onverstandig om de veestapel te halveren. Dus daar zijn nog andere factoren in het spel die we niet in de hand hebben.

Samenwerken

Wat verder vooral blijft hangen van het congres, is dat alle instanties nauw zullen moeten samenwerken om de energietransitie voor elkaar te krijgen. Fabrikanten, installateurs, energieproducenten en -leveranciers, netbeheerders, rijksoverheid en gemeenten. Iedereen moet elkaar vasthouden en meedenken, zich open en coöperatief opstellen en tegelijk initiatief nemen. Anders schiet het allemaal sowieso niet op, hoe veelbelovend de techniek er ook uitziet.