Nederland kampt met stroomnet­krapte door snelle verduurzaming

Het is alom bekend dat de Nederlandse energiesector onder toenemende druk staat. Dat komt volgens meerdere bedrijven, waaronder Eneco en TenneT, doordat het bestaande stroomnet simpelweg niet ingericht is op de enorme hoeveelheid decentrale energie­opwekking en elektrificering van gebouwen. Veel bouwprojecten lopen daardoor vertraging op.

De druk op de energie-infrastructuur weerspiegelt dan ook hoe digitale infrastructuur ook responsief moet zijn, of dat nu gaat om elektriciteitsnetten of online dienst­platformen zoals gaming en entertainment. Een online casino met Bitcoin illustreert bijvoorbeeld hoe vlotte transactie­infrastructuur en regelgevings­gereedheid van belang zijn in totaal verschillende sectoren. Marc van Dijk geeft aan dat zo’n crypto goksite veel meer privacy biedt, maar geen Nederlandse licentie kan krijgen van de overheid. Dergelijke problemen rondom wetten en regels komen ook terug in de energiesector.

Het grootste probleem rondom de krapte op het stroomnet komt echter door het oorspronkelijke ontwerp van het Nederlandse elektriciteitsnet. Vroeger werd energie centraal opgewekt via grote gas­centrales waarna het getransporteerd werd naar huishoudens. De netten zijn dan ook ingericht op een eenzijdige stroomrichting, met grotere hoofdlijnen nabij de opwekkers en kleinere aftakkingen dichter bij huis.

Vandaag de dag werkt deze methode niet meer zo goed. Tegenwoordig worden zonnepanelen (eventueel met batterijen) en windmolens immers steeds vaker aan het lokale net gekoppeld. Stroom stroomt hierdoor in omgekeerde richting, namelijk van de buitengebieden terug naar de kern. Dit zorgt voor een obstakel: de kleinere aftakkingen hebben namelijk blijkbaar niet voldoende capaciteit te hebben voor de vele nieuwe decentrale opwekkers. Het gevolg hiervan is dat diverse nieuwbouwprojecten niet op tijd aangesloten kunnen worden op het stroomnet. We hebben zelfs al gezien dat meerdere projecten zijn stilgelegd, simpelweg omdat er niet voldoende capaciteit is voor de extra verbruikers of de extra opgewekte stroom.

Het beeld is echter niet alleen voor bouwprojecten van woningen zorgwekkend, ook bedrijven hebben last van de beperkte capaciteit. Volgens TenneT wachten namelijk circa 8 duizend ondernemingen op aansluiting van energie die ze zelf willen toevoegen in het netwerk, en ongeveer 12 duizend bedrijven wachten op toestemming om meer stroom af te nemen. Veel projecten lopen dan ook vertraging op, waaronder uitbreidingsplannen, de overschakeling op warmtepompen of de elektrificering van productieinstallaties. De reden? Het stroomnet kan het simpelweg niet meer aan.

Het is opvallend hoe de urgentie van deze situatie samenvalt met de versnelling in de energietransitie. Nederland is namelijk een van de Europese koplopers als het gaat om zonnepaneelinstallaties per inwoner. Meer dan de helft van de elektriciteit komt bovendien uit koolstofarme methoden. Maar juist die snelle groei overschrijdt de capaciteit van het bestaande net, waardoor de infrastructuur die ooit voldeed niet langer geschikt is.

De overheid geeft toe dat het stroomnet in Nederland eigenlijk zo goed als is. Er zijn dan ook diverse maatregelen tegen netcongestie bevestigd. Zo wordt er elk jaar 8 miljard euro geïnvesteerd in het uitbreiden van het stroomnet. Ook wordt het huidige net op sommige plekken zwaarder belast, waardoor er ruimte wordt gecreëerd. Een andere maatregel is het slimmer benutten van het stroomnet, bijvoorbeeld door het stroomverbruik tijdens de spitsuren te beperken.