“Zie het dak als nieuw maaiveld of een bestaand gebouw als de fundering van een nieuwe woning.” Zomaar twee suggesties van Tim Vermeend, founder van Urban Climate Architects en jurylid van de prijsvraag ‘Benut de overruimte’, om volstrekt anders tegen de woningnood aan te kijken.
Lees het conceptontwerp van de Nota Ruimte en je vraagt je af hoe er zoveel gebouwd kan worden, en vooral waar. Een groeiende groep van architecten en ingenieurs heeft het antwoord: “In de bestaande stad.” Hun advies? “Gebruik de enorme hoeveelheid overruimte die in Nederland is te vinden.”
Ze bedoelen de ruimte in woningen die niet of amper in gebruik is, zoals huizen die een maatje te groot werden voor ouders, nadat hun kinderen uitvlogen. Maar ook bovenop de bestaande stad is volgens hen nog een ‘woonwereld’ te winnen. Dat is volgens hen niet alleen goed voor woningzoekenden, maar ook voor de mensen die ‘te groot wonen’ of nog wel wat ruimte over hebben.
Maar hoe vanzelfsprekend dat ook lijkt. Het beter benutten van de bestaande ruimte gaat niet vanzelf. Daarom lanceerde Holland Houtland de ontwerpuitdaging ‘Benut de Overruimte’. “Via deze challenge willen wij partijen als particulieren en aannemers bekend maken met manieren om bestaande bouw wel beter te benutten”, vertelt directeur Sandra Nap. “Zodat we in Nederland naar een situatie gaan waarin we met elkaar tot creatieve woonoplossingen komen in de bestaande bebouwde omgeving.”
Ideeënboek
“Onze ontwerpwedstrijd is specifiek bedoeld om van één huis twee “thuizen” te ontwerpen”, licht Nap toe. “Dat kan via optoppen, aanbouwen, splitsen, transformeren en andere manieren. Iedereen mag meedoen door een bestaande woning als voorbeeld te kiezen, het idee uit te werken en een ontwerp te maken. Inzendingen worden geplaatst op benutdeoverruimte.nl. Dat wordt een soort ideeënboek. Wij hopen dat huiseigenaren er inspiratie opdoen en dan denken van hé, daar zou ik wel iets mee willen doen.”
Welke bijdrage kan het inzetten van overruimte hebben op het woningtekort? Nap: “Er is een acuut tekort van 400.000 woningen. Ook wonen er 1,4 miljoen jongeren nu nog thuis, zoals Vereniging Eigen Huis het verwoordt: die hun leven aan het uitstellen zijn omdat ze geen betaalbare woning kunnen vinden. De oplossing is er ook, er zijn namelijk nu al 350.000 huiseigenaren die graag iets met hun overruimte willen doen. Dat gaat echt om miljoenen vierkante meters, bij elkaar opgeteld een oppervlakte van 55.000 voetbalvelden. Dan is het nodig dat deze particulieren ook in beweging komen. Nu worden jaarlijks 3000 woningen gesplitst door vooral professionele partijen, niet door de huiseigenaren.”
Benut de Overruimte is een ontwerpwedstrijd zonder al te veel complicaties. Je mag zelf een huis uitkiezen en je idee erop toepassen. Uiteindelijk zijn er natuurlijk altijd uitdagingen. Nap: “Kadastraal splitsen is de meest complexe vorm van woningsplitsen, ook vanuit vergunningverlening. Er zitten hoge kosten aan voor de huidige en de nieuwe bewoner. Het komt over als iets dat voor niemand iets oplevert en houdt veel mensen tegen. Bouwtechnisch zijn er ook uitdagingen. Denk aan eventuele geluidswering, het maken van een eigen opgang en het delen van de stroomaansluiting. Die uitdagingen zijn vaak op te lossen. Het probleem zit meer in onze collectieve aannames dan dat het echte bouwtechnische problemen zijn.”
Tempo maken
Nap merkt dat huiseigenaren vaak niet beseffen dat er veel meer te doen is met de ruimte in hun huis. “Iemand met een plat dak had wel nagedacht over een terras of zonnepanelen, maar niet over een opbouw voor zijn twee kinderen. Een ander had de garage over het hoofd gezien, terwijl deze bij de overburen is ingericht als B&B. Ook staan regelmatig één of meer kamers nagenoeg leeg. Bijna iedereen die ik spreek heeft als eerste reactie dat overruimte benutten in hun situatie niet kan. Als je het visualiseert gaat het voor hen ook leven, voor zichzelf of voor iemand die ze kennen. Dan komen allerlei ideeën los. Dus laten we juist dát mogelijk maken met elkaar, want er is toch echt een wooncrisis. Bouwen van nieuwe woningen gaat niet sneller, er moet nu echt iemand gaan bewegen.”
Wat ziet Nap graag veranderen om splitsen makkelijker te maken? “Ik wil graag dat gemeentes een experimenteerruimte bieden. Voor bijvoorbeeld 50 of 100 splitswoningen en te kijken hoe dat uitpakt. Zonder daar vooraf al moeilijk over te doen. Om een voorbeeld te noemen, soms wordt een vergunning niet verleend vanwege de parkeerdruk. Terwijl als jongeren thuis moeten blijven wonen die auto er ook staat. Iemand zei een keer treffend dat je nog beter in je auto kunt gaan wonen, want die auto heeft wel plek.”
Experimenteerruime nodig
Een advies voor het kabinet heeft ze ook. “Maak het als kabinet makkelijk voor gemeentes om die experimenteerruimte op te zetten. Digitaal ondersteund via een loket. Zodat er heel duidelijk en transparant voor zowel de bewoner als de gemeente een kader is die de uitkomst bepaalt van de vergunning. Bouwers en architecten wil ik oproepen om creativiteit toe te voegen, met als doel mooiere wijken en leefbare buurten. Dus, neem het bestaande als uitgangspunt en kijk hoe je dat kunt verrijken.”
De jury van de ontwerpwedstrijd bestaat onder meer uit Rijksbouwmeester Francesco Veenstra en Tim Vermeend, founder van Urban Climate Architects. Inzenden kan tot 10 december en op 29 januari vindt de prijsuitreiking plaats. Er zijn geldprijzen tot 5.000 euro en is er een publieksprijs. Behalve het online ideeënboek komt er begin volgend jaar een handige gids uit. Nap: “De meeste particulieren en VVE’s staan nog aan begin. Daarom staat onze gids boordevol nuttige informatie over hoe je woningsplitsing aanpakt, ook op juridisch en financieel vlak. Verder staan er inspirerende voorbeelden in van mensen die het al gedaan hebben.”
Lees ook
- ‘Installatieloos bouwen is de toekomst‘
- ‘Bouwen met hout is niet het eindstation’
- Slim bouwen? Erop, eronder, ertussen
