De leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland blijft tot en met 2030 op het vertrouwde peil, maar komt daarna steeds verder onder druk te staan. Dat blijkt uit de Monitor Leveringszekerheid 2025 van hoogspanningsnetbeheerder TenneT. In het basisscenario blijft de verwachte leveringszekerheid tot 2030 binnen de gestelde norm, maar na dat jaar verslechtert het beeld aanzienlijk.
De belangrijkste oorzaken van de verslechtering zijn de afname van conventioneel regelbaar vermogen in zowel Nederland als omringende landen en de tegelijkertijd verwachte sterke toename van de elektriciteitsvraag.
De groei van duurzame opwek, opslag en vraagrespons blijkt vooralsnog onvoldoende om dit volledig te compenseren. TenneT adviseert het ministerie van Klimaat en Groene Groei om snel vervolg te geven aan lopende initiatieven om te verzekeren dat de markt tijdig voldoende flexibiliteit en regelbaar vermogen aan de vraag- en aanbodzijde realiseert om de leveringszekerheid te blijven waarborgen.
Monitor Leveringszekerheid
In het rapport ‘Monitor Leveringszekerheid 2025′, een jaarlijks advies aan het Ministerie van Klimaat en Groene Groei, analyseert TenneT aan de hand van o.a. tientallen weerscenario’s of er in Nederland voldoende productiecapaciteit beschikbaar is in de periode 2030-2035 om aan de binnenlandse elektriciteitsvraag te kunnen voldoen. In deze editie is voor het eerst gebruik gemaakt van toekomstige klimaatscenario’s in plaats van historische klimaatjaren. Dit betekent dat de monitor beter rekening houdt met de invloed van veranderingen in het klimaat op leveringszekerheid. Zo zitten er minder koude jaren in de nieuwe dataset, maar wordt ook rekening gehouden met veranderingen in windpatronen en zoninstraling, die steeds bepalender zijn voor de elektriciteitsvoorziening.
Ook nieuw in deze versie van de monitor is de toevoeging van nieuwe opslagconcepten. Dit is het resultaat van ontwikkelingen die TenneT in de elektriciteitsmarkt waarneemt. Er zijn twee technologietypes voor opslag toegevoegd: intraday en multiday Long Duration Energy Storage (LDES). Deze kunnen (wanneer voldoende opgeladen) gedurende langere perioden elektriciteit leveren, waarmee ze het systeem kunnen ondersteunen tijdens perioden van krapte.
Vorig jaar al werd een economische levensvatbaarheidsanalyse voor regelbaar vermogen toegevoegd aan de Monitor Leveringszekerheid. Deze analyse is toegevoegd om vast te stellen of bijvoorbeeld batterijen, vraagrespons, gascentrales en nucleaire opwek economisch kunnen overleven in de voorspelde elektriciteitsmarkt en deze resultaten mee te nemen in de scenario’s voor leveringszekerheid. Dit jaar heeft TenneT de analyse verder verbeterd op basis van gesprekken met marktpartijen. De beoordeelde economische levensvatbaarheid van verschillende capaciteitsbronnen is verslechterd ten opzichte van de vorige editie van de monitor. Op basis hiervan is een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd voor verminderd gasvermogen in 2030.
Conclusies
- Tot en met 2030 blijft de leveringszekerheid in het basisscenario binnen de 4 uurs norm. Tussen 2030 en 2033 verslechtert de situatie aanzienlijk. De reden hiervoor is de algemene trend in Nederland en omringende landen van een afname van het conventionele vermogen, terwijl we tegelijkertijd van een grote toename van de vraag uitgaan. De groei in het vermogen van vraagrespons, opslag en duurzame opwek is onvoldoende om dit volledig te compenseren.
- Hoewel er sprake is van een verbetering van de leveringszekerheidsindicatoren ten opzichte van de vorige monitor, laten zowel steekjaar 2033 als 2035 een significante overschrijding van de betrouwbaarheidsnorm van 4 uur zien tot respectievelijk 12,6 en 9,2 uur per jaar.
- De beoordeelde economische levensvatbaarheid van verschillende capaciteitsbronnen is verslechterd ten opzichte van de vorige editie van de monitor. De resultaten van een gevoeligheidsanalyse laten zien dat de levensvatbaarheid van een deel van het thermische gasvermogen (1,7GW) in gevaar is. Daarmee bestaat er een reëel risico dat het beschikbare regelbaar vermogen lager zal zijn dan aangenomen. Indien dit vermogen uit bedrijf zou gaan, zou ook in 2030 de betrouwbaarheidsnorm worden overschreden.
- Het belang van interconnectoren naar bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk of Noorwegen is ook na 2030 groot.
De mate van overschrijding van de norm is afhankelijk van de verwachte stijging van de elektriciteitsvraag en het beschikbare regelbaar vermogen, zoals conventioneel vermogen, batterijcapaciteit of vraagrespons.
Advies
Maarten Abbenhuis, COO TenneT: “De positieve ontwikkelingen van verduurzaming en elektrificatie veranderen ons elektriciteitssysteem ingrijpend. Duurzame bronnen leveren niet altijd stroom wanneer en waar die nodig is. Dat maakt het systeem complexer en kwetsbaarder, en vraagt om meer inspanning, investeringen en innovatie om het in balans te houden. Tot 2030 is de leveringszekerheid van elektriciteit dus op orde, maar daarna nemen de risico’s snel toe. We adviseren het ministerie daarom om tijdig maatregelen te treffen om voldoende flexibiliteit en regelbaar vermogen mogelijk te maken. Dit kan door investeringen in nieuwe capaciteit te bevorderen, of een te snelle terugval van bestaand regelbaar vermogen te voorkomen. Dat vraagt om gerichte keuzes over vraagrespons, opslag en – als het echt niet anders kan én onder voorwaarden – capaciteitsmechanismen. Het kabinet heeft hiervoor al richting gegeven.”
TenneT adviseert in de Monitor de overheid om momentum vast te houden voor de in de kamerbrief ‘Leveringszekerheid van elektriciteit’ (december 2024) beschreven initiatieven, waaronder:
- Het laten uitvoeren van nader onderzoek naar de invoering van capaciteitsmechanismen die geschikt zouden kunnen zijn voor de Nederlandse situatie en een te snelle terugval van bestaand regelbaar vermogen zouden kunnen voorkomen.
- Actieve focus op de verdere ontwikkeling van vraagrespons voor leveringszekerheid, door het laten uitvoeren van een onderzoek naar het potentieel van vraagrespons voor de waarborging van de leveringszekerheid en belemmeringen die het benutten van dit potentieel in de weg staan.
- Als aanvullende maatregel adviseert TenneT om maatregelen te onderzoeken die middellange en lange termijn energieopslag kunnen stimuleren. Dit type opslag zou, naast bekendere technieken als conventionele gascentrales, vraagrespons, interconnectie en conventionele (of bestaande) batterijopslag, in potentie een significante bijdrage aan leveringszekerheid kunnen leveren in de toekomst.
