“Ambtenaren hebben te veel macht.” “Ik ben een kersthater.” En: “De nieuwe minister van VRO moet meer mandaat krijgen om problemen, zoals netcongestie en stikstof, op te lossen.” Zomaar drie uitspraken van Friso de Zeeuw, emeritus-hoogleraar gebiedsontwikkeling en afgelopen jaar voorzitter van het omstreden programma STOER van demissionair minister Mona Keijzer. Een interview: “Ik floreer bij weerstand.”
Hij is bijna 74 maar geen grijze haar op zijn hoofd die erover peinst om zijn schoenen in de woningmarktwilgen te hangen. De beroepsprovocateur geniet zichtbaar van de aandacht (positief of negatief) die hij maar blijft vergaren met zijn immer stekelige columns en taboeloze opiniebijdragen op LinkedIn en andere media. Weerstand houdt hem in het zadel. Friso de Zeeuw floreert erbij, zegt hij zelf.
Luister direct naar de podcast of lees hieronder verder
En daarom kijkt de man die afgelopen jaar door minister Mona Keijzer aan het werk werd gezet om onnodige en tegenstrijdige bouw- en milieuregels op te sporen en te elimineren, met twinkeloogjes en af en toe een ingetogen schaterlach terug op 2025. Hoewel er nog geen regel is aangepast of verdwenen, is er volgens De Zeeuw in korte tijd veel bereikt.
Maar wat dan precies? En wat is er volgens hem nog nodig om de woningbouwproductie, die ook dit jaar – met ongeveer 70.000 exemplaren – flink achterblijft bij de doelstelling van 100.000 plus – echt aan de praat te krijgen? We spreken De Zeeuw in restaurant Speys van de Jaarbeurs in Utrecht, in het kader van de opnames van een speciale kerstaflevering van de podcast Bureau Stoer. Zoals we hem kennen, gaat hij er gelijk met gestrekt been in.
Wat vind je van het restaurant?
“Leeg.”
Jij wilt meer publiek?
“Ik wil meer publiek.”
Wat heb je met kerst?
“Totaal niks. Ik vind het een ***** tijd en met al die zoetsappigheid. Ja, en die verschrikkelijke muziek.”
Serieus? We hoeven niet voor jou te gaan zingen?
“… Wij hebben ook thuis geen kerstboom, nog geen takje of een stalletje. Ik ben een kersthater.”
Ook geen favoriet kerstliedje?
“Ja. Eenzame kerst van André Hazes.”
Het zijn best pittige tijden voor de bouwsector. Het moet sneller. Het moet duurzamer en ondertussen zijn er tal van problemen, zoals stikstof en netcongestie… Vind jij dat er meer verzoening nodig is rondom het debat over gebiedsontwikkeling?
“Nee. Bouwen is een strijd en dat zal het altijd blijven. Het zou wel goed zijn als we wat vaker overeenstemming en consensus bereiken.”
Hoe ziet de ideale gebiedsontwikkeling er volgens jou uit?
“Ik zie daar steeds meer voorbeelden van, zoals in de Gnephoek of bij Arnhem. Ingewikkelde plannen met grote ambities, maar waar het toch lukt om ze gerealiseerd te krijgen. We zullen nog een groot aantal van dit soort plannen moeten krijgen de komende jaren. Dat kan alleen met publiek private samenwerking en dat beleeft nou een beetje een revival.”
Wat moet er gebeuren om dat verder in het zadel te helpen?
“De nieuwe minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening moet meer zeggenschap krijgen, een groter mandaat en coördinatiebevoegdheden ten aanzien van zijn of haar collega’s met betrekking tot dossiers zoals, stikstof, netcongestie en milieuzaken. Als je het mij vraagt moet ‘Milieu’ weer terug naar het ministerie. Inderdaad zoals het vroeger was. Een ministerie van VROM.”
Jij was afgelopen jaar vooral druk met het schrappen van regels, het programma STOER…
“Eigenlijk heette het STOR. Maar dat vond Mona (Keijzer, red) een stomme naam. Toen heeft ze daar spontaan STOER van gemaakt.”
Het was niet per se een prettig jaar voor jou. Je kreeg veel kritiek op je voorstellen. Of genoot je ervan?
“Ik houd wel van wat tegenwerking. Daar floreer ik bij.”
Je bent emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling, maar op een gegeven moment ging het alleen nog maar over steilere trappen mogelijk maken en lagere plafonds. Daar ga je de wereld toch niet mee redden?
“We hebben natuurlijk veel meer aanbevelingen gedaan. En een saillant detail. Eigenlijk waren wij aangesteld als klankbordgroep en dan heb je dus iets om tegen te klanken. Maar er kwam niks. De enige bruikbare voorstellen kwamen vanuit het ambtelijk apparaat, op het punt van het Bouwbesluit. Al die andere thema’s hebben we eigenlijk zelf moeten invullen, uitdokteren en formuleren.”
Maar Friso’s erfenis kan toch niet zijn: steilere trappen en lagere plafonds?
“… Wij hebben thuis ook een steile trap. En ik ben bijna 74, maar dat is harstikke goed voor de spieren. En zelfs na een aangepaste plafondhoogte zitten we nog steeds aan de bovenkant van West-Europa, met al die lange mensen in Zweden zeg maar…”
Tegen dit soort voorstellen is protest aangetekend. Denk je dat die aanpassingen daadwerkelijk doorgaan?
“Tenzij de nieuwe minister dat echt niet wilt. Maar ik denk dat het wel doorgaat. 1 januari 2027 is het plan.”
Nogmaals. Die hoogleraar gebiedsontwikkeling neemt zichzelf toch niet serieus als het gaat over een lager plafondhoogte. Daar win je toch de oorlog niet mee?
“Je moet goed begrijpen. STOER gaat over het afbouwen van de toren van Babel en dat is de enorme opeenstapeling van allerlei eisen die in de loop van de jaren zijn ontstaan die het bouwproces vertragen en te duur maken. Als je die toren wilt afbouwen dan kom je dus bij een hele reeks van voorstellen, waaronder deze twee.”
Is de boodschap wel goed aangekomen? Ik bedoel. In hoeverre zat Friso de Zeeuw het programma en de ambities ervan in de weg?
“Op geen enkele manier. Ik denk dat ze juist bij mij zijn uitgekomen, omdat ik me niet laat afleiden door weerstand. Het gaat erom hoe je met die weerstand omgaat. Dat moet je afwisselen. De ene keer zoek je de confrontatie, de andere keer de nuance en de synergie. Ik heb enigszins de neiging om die confrontatie dan op te zoeken, omdat ik denk dat dat functioneel is. En ik heb er wel aardigheid in.”
Heeft topambtenaar Chris Kuipers spijt gehad van jouw aanstelling?
“Integendeel.”
Wat blijft er van al je voorstellen over als er een nieuw kabinet is aangesteld?
“Ik denk dat tachtig procent van onze voorstellen ingevoerd gaat worden. Sommige daarvan leveren de bouw direct tijdswinst op van 1,5 jaar. Het is wel zo dat het politieke uur van de waarheid nog moet komen in de Tweede Kamer, begin januari tijdens de behandeling van de begroting van VRO. Maar ik ben niet pessimistisch. Onder leiding van Chris Kuijpers heeft het ministerie gezegd dat ze het hele verhaal van Stoer omarmen en bij elkaar willen houden…”
STOER krijgt dus een vervolg. In hoeverre blijf jij erbij betrokken?
“.. In principe zit mijn taak erop. Maar ze kunnen me altijd bellen.”
Welke stoer thema moet hoog op de agenda blijven staan?
“Grond. Grondspeculatie is kostenverhogend en vertragend en hoort dus thuis op zichzelf in het STOER-repertoire.”
Wanneer stop jij er eigenlijk mee?
“Over tien jaar ben ik 84, misschien is het dan tijd om een keer af te ronden.”
Fijne kerst Friso. Misschien toch nog een kerstgroet?
“Ik voel me als een kerstboom zonder piek.”
Hier ook in het lege restaurant?
“Nee, nee, nee, dit was één fijne warme kerstboom met echte kaarsjes.”
Dit interview is een samenvatting van de podcast Bureau Stoer aflevering 9. In die podcast praten Jan Willem van de Groep, opiniemaker en programmamaker Building Balance, en Nicole Maarsen, expert op het gebied van gebiedsontwikkeling, ook mee. Benieuwd naar de hele aflevering?
Luister dan hier.
Bureau Stoer aflevering 9
Kerstinterview met Friso de Zeeuw: ‘Ik floreer bij weerstand’
Met: Friso de Zeeuw, voorzitter adviescommissie STOER, Nicole Maarsen en Jan Willem van de Groep
Presentatie: Thomas van Belzen
Montage: Kalynda Haaf (HaafVisual)
Eerdere afleveringen over netcongestie in Bureau Stoer
- White label fabriek zet woningmarkt op zijn kop
- Norm netbewust bouwen in aantocht
- Friese bouwer bouwt al netbewust
- Bouwers zijn bureaucratie omtrent netcongestie beu
