Elektrische verlichting bestaat nog niet zo lang. Na licht in de vorm van vuur, kaarsen en olie- en gaslampen deden uitvinders in de tweede helft van de 19e eeuw proeven met elektrische lampen. Eigenlijk was in 1806 het idee al geboren, maar pas in 1879 lukte het Thomas Edison om licht te maken met elektriciteit. Het tijdperk van de gloeilamp was aangebroken. Het nadeel was wel dat de gloeilamp in het begin niet zo lang meeging. Ook brandden gloeilampen niet bepaald zuinig, vandaar dat men op zoek ging naar alternatieven. Na een korte periode met fluorescentielampen zoals de tl en de spaarlamp is tegenwoordig led de standaard. De eerste werkende ledlamp dateert uit 1962 en is in de loop van de jaren doorontwikkeld. De ledverlichting van nu is zuinig, heeft ontzettend veel branduren en is toepasbaar in alle denkbare situaties.
Wat betekenen lumen, lux en candela? En wat is watt?
In de wereld van de verlichting kom je de eenheden candela, lumen en lux tegen. Wat drukken die verschillende eenheden uit? Lumen geeft aan hoeveel licht er precies uit een lichtbron (lamp) stroomt, en met dat getal is het mogelijk om de lichtsterkte van lichtbronnen te vergelijken. Lux geeft aan hoeveel licht er op een bepaald oppervlak valt. Candela gaat over de sterkte van een lichtstroom in een bepaalde richting of hoek. Dan is er nog het aantal watt. Daarin wordt het vermogen van de verlichtingsarmatuur of lichtbron uitgedrukt, en dus ook het energieverbruik. Het wattage zegt dus niets over het licht zelf.
Led, hoe werkt dat precies?
Led is tegenwoordig de standaard in verlichting. LED staat voor Light Emitting Diode, een licht uitstralende diode. Een led is dus een elektronisch onderdeel dat licht geeft. Bij een gewone lamp maakt het niet uit welke kant de elektriciteit binnenkomt. Bij een led wel: de stroom moet aan de anode-kant binnenkomen. Als de stroom aan de kant van de kathode binnenkomt, brandt de led-lamp niet. De kleur van het licht wordt bepaald door de stoffen die in de led zelf zitten.
Wat is een lichtplan?
Een lichtplan maakt duidelijk op welke plekken in een ruimte of omgeving lichtbronnen nodig zijn. Het begint met een plattegrond van de ruimte, op papier of digitaal, met daarop alle details. Deuren, raampartijen, stopcontacten moet worden aangegeven, maar ook de indeling van de ruimte. Verder is het belangrijk om te bedenken wat de mensen in die ruimte gaan doen. Is het een werkruimte, en zo wat voor een soort dan? Of gaat het om een kamer in een woning, en wat is de functie van die kamer? Een lichtplan is dus een weergave van een ruimte met daarin aangegeven waar de lichtpunten komen. Een monteur kan het lichtplan gebruiken om de verlichting te installeren.
Hoe bepaal je de verlichtingssterkte?
De Europese Unie heeft richtlijnen opgesteld voor de verlichtingssterkte? Het verlichtingsniveau wordt gemeten in Lux. De voorgestelde sterkte is een gemiddelde. In bepaalde situaties kan ervan worden afgeweken.
De verlichtingseisen voor ruimten, taken en activiteiten zijn omschreven in de Engelstalige NEN-EN 12464-1: 2021. Deze Europese norm specificeert verlichtingseisen voor mensen die in gebouwen werken. Ze zijn gebaseerd op wat de gemiddelde mens in een bepaalde ruimte en voor een bepaalde taak/activiteit aan licht nodig heeft qua visueel comfort.
Wat voorbeelden: in een lift: 100 lux. In een onbemand gangpad van een magazijn: 20 lux. In een kantoor waar technische tekeningen worden gemaakt: 750 lux. In een instructielokaal: 300 lux, maar in een klaslokaal voor avond- en volwassenenonderwijs: 500 lux.
Moet je verlichting aarden?
Aarding is niet nodig als een armatuur dubbel is geïsoleerd. Dubbel geïsoleerde apparatuur is herkenbaar aan het icoon met de twee vierkantjes. Behalve de elektrische isolatie is de constructie of behuizing van de armatuur dan zo gemaakt dat er geen spanning komt op delen die kunnen worden aangeraakt.
Is de armatuur niet dubbel geïsoleerd en bestaat het uit geleidend materiaal zoals metaal? Ja, dan moet je de verlichting zeker aarden! In principe mag er op de behuizing van een armatuur geen spanning komen te staan. Maar is er ergens iets kapot, dan kan dat toch gebeuren. Het aanraken van dat armatuur zou dan een elektrische schok opleveren. Is er geen aardedraad aanwezig, dan zoekt de elektriciteit via het lichaam de snelste weg naar de aarde.
Welke trends zijn er op het gebied van verlichting gaande?
Bolvormige glazen lampen zijn ‘in’, en luxe verlichting vindt steeds vaker zijn weg naar toiletten en badkamers. Verder is railverlichting terug van weggeweest. Dat type verlichting werd altijd vooral gebruikt in winkels, galeries en etalages maar het is op dit moment populair in woningen en dan vooral in de keuken ter vervanging van inbouwspots.
Een andere trend die zich voortzet is die van smart led. Steeds meer mensen ontdekken het gemak van verlichting regelen met de telefoon. Aan- en uitzetten (ook op afstand), dimmen, een sfeer programmeren, bewaren en inschakelen, en noem maar op. Er kan heel veel met smart led.
Wat is dynamische verlichting?
Bij dynamische verlichting passen de verlichtingssterkte – en vaak ook de kleurtemperatuur – zich aan. Factoren die daarop van invloed zijn kunnen daglicht en tijd zijn, maar ook beweging. Dynamische verlichting is vooral gebaseerd op de dag- en nachtcyclus van het zonlicht, want die bepaalt het bioritme. Buiten raakt dat ritme niet zo snel verstoord, maar binnen, in een ruimte met weinig daglicht, voelen mensen zich dan minder energiek. Dynamische verlichting zorgt altijd voor de juiste intensiteit en kleurtemperatuur van verlichting. Mensen voelen zich daar prettig bij. Dynamische verlichting wordt veel toegepast op kantoren en scholen, en in de industrie.
Hoe bereken je de terugverdientijd van led?
Bij het vervangen van conventionele verlichting door led spelen de factoren investering, energiebesparing en de terugverdientijd een rol. Bij terugverdientijd gaat het om de tijd die het duurt om het punt te bereiken dat de investering op hetzelfde punt komt als de (jaarlijkse) besparing. LED scheelt jaarlijks een percentage van de energiekosten, en zorgt voor veel minder vervangingskosten.
Je kunt de terugverdientijd berekenen door de investering te delen door de jaarlijkse kostenbesparing. Veel leveranciers van led verlichting hebben online tools waarmee de terugverdientijd gemakkelijk kan worden uitgerekend.
