Drie bijzondere en duurzame renovatieprojecten

Waarom een gebouw slopen als het prima een tweede leven kan krijgen? Waarom (sloop)materiaal zomaar afvoeren, als veel ervan kan worden hergebruikt tijdens nieuwbouw of renovatie? We kijken naar drie bijzondere renovatieprojecten waarbij zorgvuldig met zowel gebouwen als materialen wordt omgegaan.

Elements Haarlem

De wijk Schalkwijk in Haarlem is in de jaren zeventig opgezet met het idee dat wonen, werken en recreëren zoveel mogelijk gescheiden moeten worden. Daar zijn we inmiddels van teruggekomen. Nu kijken we juist hoe een en ander op een prettige en functionele manier gecombineerd kan worden. Vanuit dit idee is Schalkwijk Midden, ‘Stad Tussen De Bomen’ ontstaan. Een groene, gezonde en veilige stadswijk, waarbij de bebouwing zich in een bomenlandschap bevindt, in plaats van dat er hier en daar wat bomen in de wijk staan.

Dura Vermeer heeft in 2012 het voormalige Fluor-kantoor gekocht. Dat bevindt zich in de nieuw te vormen wijk. Het Fluor-terrein, oorspronkelijk een fabriekscomplex, wordt herontwikkeld tot ‘Elements’, waarbij het voormalige hoofdkantoor het symbolische middelpunt van de wijk wordt. Het pand wordt duurzaam omgebouwd tot een appartementencomplex met moderne, industriële lofts. Eromheen worden koop-, huurappartementen en gezinswoningen gebouwd. In totaal gaat het om zo’n driehonderd woningen. Samen met sloopexpert Foekens BV is per materiaalsoort van het te transformeren kantoorpand gekeken naar de mogelijkheden van hergebruik. Van upcyclen, tot één-op-één hergebruik, tot recyclen.

In de nieuwe wijk wordt een centrale mobiliteitshub genaamd Smart Dock aangelegd. Daar kunnen bewoners straks terecht voor deelauto’s en deelfietsen. Verder worden op diverse plekken commerciële ruimten ingericht. Het idee is een stadsbos-landschap te maken waarin gebouwen ‘te gast’ zijn. Kortom, een bosrijke omgeving waarin de stedelijke functies wonen, werken en recreëren zoveel mogelijk zijn verweven in het landschap.

Reflections of the past

Een oude zolder in de Amsterdamse wijk de Pijp. Hoe tover je die om tot een moderne, comfortabele leefruimte? Nadat de vorige eigenaar het dak ongeveer vijftig centimeter had verhoogd en de zolder als renovatie-object verkocht aan de huidige eigenaar, was het aan Firm Architects om het ontwerp te maken voor een bijzondere privéwoning. Een mannelijke, architecturale ruimte, met een zo groot mogelijk vloeroppervlak, dat was de opdracht.

Het uitgangspunt van het ontwerp van dit duurzaam appartement, is de plaatsing van een nieuwe gevel bovenop de oude basis. Waardoor de gehele ruimte zichtbaar wordt ‘doorgesneden’. Deze horizontale doorsnede bevindt zich op 95 centimeter boven de vloer. Erboven is alles nieuw en bedekt met geïsoleerde muren, strak en mooi afgewerkt. Eronder is oud, met muren die kaal en ruw zijn gehouden. De hoogte van de lijn is niet toevallig gekozen. Behalve de hoogte van keukendeurtjes en leuningen, markeert het ook het centrale punt van een man. Waardoor hij met het onderlichaam in het oude en het bovenlichaam in het nieuwe staat.

Er is gekozen voor één volume. Behalve leefruimte en slaapkamer, zijn overige ruimtes zoals badkamer en logeerkamer weggewerkt in een reflecterende box. Er is gewerkt met donkere spiegels, onafgewerkte zinkplaten en ruwe bakstenen. Het matte zink boven de doorsnede reflecteert veel licht de kamer in, terwijl de donkere spiegels onder de lijn vooral een weerspiegeling van het oude laten zien.

Urkerflats

In Emmeloord staan aan de Urkerweg vier flatgebouwen uit de jaren zeventig die niet meer aan de eisen van deze tijd voldeden. Woningbouwcorporatie Mercatus wilde deze flats niet slopen, maar een tweede leven geven. Met veel aandacht voor duurzaamheid, woonkwaliteit en daarnaast een esthetische opwaardering van de flats. Ook voor de bewoners een uitstekende keuze, want ze zijn erg te spreken over hun woonomgeving. De hoogste tijd dus om de woningen via een renovatie weer helemaal toekomstbestendig te maken.

Uit onderzoek bleek dat het energieverbruik veel te hoog was en de woningen tocht- en vochtgevoelig waren door de slechte isolatie. Ook de bouwkundige staat was voor verbetering vatbaar. Uniek is dat de bewoners actief bij het verbeterproject zijn betrokken. Ook zijn de plannen uitgebreid besproken met gemeente en welstand voor een optimale stedenbouwkundige en architectonische integratie, omdat de flats als gezichtsbepalend worden gezien.

Talen Vastgoedonderhoud heeft een nieuwe buitenschil aangebracht, waardoor de woningen nu uitstekend geïsoleerd en luchtdicht zijn en het wooncomfort flink is toegenomen. Zo zijn er triple glas, balansventilatie, zomernachtluiken en verschuifbare panelen met lamellen voor schaduw en privacy. Het originele gevelkarakter, dat gezien wordt als het DNA van de Noordoostpolder, is behouden gebleven. Om de overlast voor bewoners te beperken, zijn balkon- en galerijgevels in één dag vervangen door nieuwe prefab gevels. Bewoners konden gewoon thuis blijven, of tijdelijk ergens anders verblijven.

Aanvullend wordt onderzocht hoe de flats naar ontwerp van Trecodome volledig all-electric gemaakt kunnen worden. Gedacht wordt aan het via elektrolyse omzetten van door zonnepanelen en windmolens opgewekte energie in waterstof. Deze waterstof kan worden opgeslagen en in de wintermaanden weer worden omgezet in duurzame elektriciteit, waardoor geen stroom uit het net nodig is.

Tekst: Kees Krick